Spuitzones en bestemmingsplannen: complexe materie

Op 16 december 2020 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een belangrijke uitspraak gedaan over spuitzones in bestemmingsplannen. Dit betreft een procedure tegen vaststelling...

12 januari 2021

Op 16 december 2020 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een belangrijke uitspraak gedaan over spuitzones in bestemmingsplannen. Dit betreft een procedure tegen vaststelling van een bestemmingsplan in de gemeente Neder-Betuwe. Het is vaste rechtspraak dat een richtafstand moet worden aangehouden tussen agrarische bedrijvigheid met mogelijk gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en gevoelige functies als bijvoorbeeld wonen. Deze richtafstand is 50 meter. Volgens vaste rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is het mogelijk om gemotiveerd af te wijken van deze richtafstand op basis van een locatiespecifiek onderzoek.

Eisen locatiespecifiek onderzoek

Dit locatiespecifiek onderzoek dient aan een aantal eisen te voldoen. De Raad van State geeft in deze uitspraak zelfs aan dat aan dat onderzoek hoge eisen moeten worden gesteld, omdat gewasbeschermingsmiddelen ernstige negatieve gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid van mensen. Zo moeten de locatiespecifieke omstandigheden uitdrukkelijk in de beoordeling worden betrokken. Het locatiespecifiek onderzoek dient verder een deugdelijke wetenschappelijke grondslag te hebben. In eerdere uitspraken had de Raad van State bepaald dat het rapport “Driftblootstelling van omstanders en omwonenden door boomgaard bespuitingen” (PRI-rapport 609, mei 2015), van Wageningen University & Research (hierna: rapport PRI 2015) wetenschappelijk onvoldoende toereikend is (ABRvS 30 maart 2016, ECLI:NL:RVS:2016:855 (Houten) en ABRvS 6 juni 2018, ECLI:NL:RVS:2018:1741 (Wijchen). In deze uitspraak wordt nog een keer bevestigd dat rapport PRI 2015 geen deugdelijke grondslag vormt voor het locatiespecifiek onderzoek.

In de zaak Wijchen was door omwonenden een deskundigenrapport overgelegd waarin gebruik was gemaakt van een formule die gebaseerd was op gegevens van PRI afkomstig uit onderzoeken in de periode 2008-2012 die wel gepubliceerd en daarmee verifieerbaar zijn. Dit betreft de zogeheten formule-Nijkamp. Deze formule was overgenomen door de deskundige van de gemeenteraad in een aangepast deskundigenrapport. Vervolgens heeft de Raad van State op basis van dat aangepast deskundigenrapport zelf in de zaak voorzien. In de zaak Neder-Betuwe was ook een aangepast deskundigenrapport gebaseerd op de formule-Nijkamp overgelegd door de gemeenteraad. Anders dan in de zaak Wijchen was moest de Raad van State nu wel inhoudelijk beoordelen of de formule-Nijkamp een voldoende deugdelijke grondslag vormt. De door de bestuursrechter ingeschakelde deskundige, de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB), kwam tot het oordeel dat voor een aantal factoren in de formule-Nijkamp geen voldoende wetenschappelijke onderbouwing is. Deze factoren betreffen 1) de relatie tussen driftdepositie en de driftblootstelling door de lucht; en 2) de te hanteren correctiefactor voor het gebruik van windhagen. De Raad van State volgt het StAB-advies. Het locatiespecifiek onderzoek voldoet daarmee niet aan de eisen. Het is daarmee niet mogelijk om af te wijken van de richtafstand. In deze uitspraak leidt dit tot vernietiging van het besluit tot vaststelling van het bestemmingsplan.

Wat valt op in de uitspraak?

Er zijn twee zaken die opvallen. Allereerst wordt de lijn in de uitspraken Houten en Wijchen bevestigd en voortgezet. In de achterliggende tijd heeft de Raad van State in verschillende uitspraken een kortere afstand dan 50 meter aanvaardbaar geacht, maar in al die gevallen was door partijen onvoldoende onderbouwd dat het locatiespecifiek onderzoek, al dan niet gebaseerd op de formule-Nijkamp niet deugdelijk was (zie bijvoorbeeld ABRvS 25 maart 2020, ECLI:NL:RVS:2020:869 (Rhenen)).

In de tweede plaats is van belang dat de richtafstand van 50 meter een vuistregel is die wetenschappelijk gezien ook onvoldoende onderbouwing kent. De Raad van State gaat vooralsnog niet in op het in deze procedure naar voren gebrachte argument dat bij een hoogstamboomgaard een grotere richtafstand moet gelden.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Op dit moment staat wetenschappelijk gezien nog niet vast wat de precieze relatie is tussen driftdepositie en de driftblootstelling door de lucht. Ook staat niet vast wat de effectiviteit is van windhagen en welke correctiefactor in dat geval gebruikt kan worden. Deze factoren dienen dan ook te worden weggelaten in een formule die als grondslag dient voor een locatiespecifiek onderzoek. Pas als hier voldoende toereikend wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan, kunnen deze factoren weer worden betrokken in een locatiespecifiek onderzoek. Tot die tijd zal in de praktijk slechts in een beperkt aantal gevallen een kortere afstand dan de richtafstand van 50 meter kunnen worden gehanteerd als spuitzone.

Een van degenen die beroep had ingesteld tegen het bestemmingsplan is bijgestaan door mr. Ernst Plambeck. Heeft u een vraag over spuitzones in een bestemmingsplan? Neem dan contact met hem of een van onze andere advocaten van de praktijkgroep Overheid op.

Geschreven door:

Advocaat

Ernst Plambeck

• plambeck@willedonker.nl
• LinkedIn